W życiu każdego człowieka zdarzają się sytuacje, w których spotyka się z cierpieniem, bólem lub niesprawiedliwością dotykającą innych ludzi. Może to być np. widok bezdomnego psa, kolegi zranionego na boisku, ofiary przemocy w rodzinie lub w szkole, czy osoby dotkniętej chorobą lub katastrofą. Jak reagować na takie sytuacje? Jak pomóc osobie, która potrzebuje wsparcia, pocieszenia lub interwencji? Jak radzić sobie z własnymi emocjami, które wywołuje widok czyjejś krzywdy?
To nie są łatwe pytania, nawet dla dorosłych. Dla dziecka mogą być jeszcze trudniejsze, ponieważ dziecko nie ma jeszcze pełnego rozwoju poznawczego, emocjonalnego i społecznego, który pozwalałby mu na adekwatne i skuteczne reagowanie na krzywdę innych. Dlatego ważną rolę odgrywają rodzice, którzy mogą uczyć dziecko mądrze reagować na czyjąś krzywdę, kształtując w nim empatię, wrażliwość i sprawczość.
W tym artykule przedstawimy Ci kilka porad i wskazówek, jak to zrobić. Dowiesz się, dlaczego warto uczyć dziecko reagować na krzywdę innych, jak rozmawiać z dzieckiem o cierpieniu innych, jak wspierać i pomagać dziecku w reagowaniu na krzywdę innych. Zapraszamy do lektury i zachęcamy do podzielenia się swoimi opiniami i doświadczeniami na ten temat.
Dlaczego dziecko powinno nauczyć się mądrze reagować na czyjąś krzywdę?
Nauczenie dziecka mądrego reagowania na czyjąś krzywdę ma wiele korzyści dla jego rozwoju i jego relacji z innymi. Oto niektóre z nich:
- Rozwija empatię – empatia to zdolność do rozumienia i dzielenia się uczuciami innych ludzi. Jest to ważna umiejętność społeczna, która pomaga budować dobre relacje z innymi, współpracować i rozwiązywać konflikty. Empatia pozwala także lepiej rozumieć siebie i własne emocje.
- Kształtuje wrażliwość – wrażliwość to cecha charakteru, która polega na byciu otwartym i uważnym na potrzeby i uczucia innych ludzi. Wrażliwy człowiek potrafi dostrzegać i doceniać piękno i dobro w świecie, ale także doświadczać smutku i współczucia wobec cierpienia innych. Wrażliwość pomaga być bardziej ludzkim i autentycznym.
- Zwiększa sprawczość – sprawczość to poczucie, że ma się wpływ na własne życie i otoczenie. Sprawczy człowiek potrafi podejmować decyzje i działać w zgodzie ze swoimi wartościami i celami. Sprawczość daje poczucie odpowiedzialności za siebie i innych, a także motywację do zmiany i rozwoju.
Jak widać, uczenie dziecka mądrego reagowania na czyjąś krzywdę ma sens nie tylko ze względów moralnych i etycznych, ale także psychologicznych i edukacyjnych. Dziecko, które potrafi reagować na krzywdę innych, jest lepiej przygotowane do życia w społeczeństwie, które wymaga od niego empatii, wrażliwości i sprawczości.
Jak rozmawiać z dzieckiem o cierpieniu innych?
Jednym z najważniejszych sposobów uczenia dziecka mądrego reagowania na czyjąś krzywdę jest rozmowa. Rozmowa z dzieckiem o cierpieniu innych pozwala mu lepiej zrozumieć, co się dzieje, jak się czuje, co może zrobić i jak może sobie pomóc. Rozmowa z dzieckiem o cierpieniu innych pomaga mu także nawiązać kontakt i więź z osobą, która cierpi, i wyrazić jej swoje wsparcie i pocieszenie.
Oto kilka zasad i wskazówek, jak rozmawiać z dzieckiem o cierpieniu innych:
- Bądź dostępny i otwarty – jeśli zauważysz, że dziecko jest zaniepokojone lub zainteresowane sytuacją, w której ktoś cierpi, nie ignoruj tego i nie odkładaj na później. Zaproponuj dziecku rozmowę i daj mu do zrozumienia, że jesteś gotowy i chętny do słuchania i pomagania. Nie bagatelizuj ani nie dramatyzuj problemu, ale staraj się być spokojny i obiektywny.
- Dostosuj się do wieku i potrzeb dziecka – każde dziecko jest inne i ma różny poziom rozwoju i dojrzałości. Niektóre dzieci mogą być bardziej ciekawe i dociekliwe, inne mogą być bardziej nieśmiałe i lękliwe. Niektóre dzieci mogą potrzebować więcej informacji i wyjaśnień, inne mogą potrzebować więcej wsparcia i pocieszenia. Dostosuj się do wieku i potrzeb dziecka, używając prostego i zrozumiałego języka, dając mu czas na zadawanie pytań i wyrażanie uczuć, odpowiadając szczerze i uczciwie, ale nie przeciążając go nadmiarem szczegółów lub opinii.
- Bądź empatyczny i szanujący – pamiętaj, że dziecko ma prawo do swoich własnych uczuć i reakcji na sytuację, w której ktoś cierpi. Nie oceniaj ani nie krytykuj dziecka za to, co czuje lub myśli. Nie narzucaj mu swojego punktu widzenia lub sposobu postępowania. Staraj się być empatyczny i szanujący, akceptując i doceniając uczucia i poglądy dziecka. Pokaż mu, że rozumiesz, co przeżywa, i że jesteś po jego stronie.
Jak wspierać i pomagać dziecku w reagowaniu na krzywdę innych?
Rozmowa z dzieckiem o cierpieniu innych to nie wszystko. Ważne jest także, aby wspierać i pomagać dziecku w reagowaniu na krzywdę innych. To znaczy, aby pomagać dziecku rozwijać umiejętności pomocne w reagowaniu na krzywdę innych, takie jak:
- Rozpoznawanie potrzeb i uczuć własnych i innych – to zdolność do identyfikowania i nazywania własnych i cudzych emocji oraz dostrzegania ich przyczyn i skutków. Pomaga to lepiej rozumieć siebie i innych oraz dostosowywać swoje zachowanie do sytuacji.
- Wyrażanie wsparcia i pocieszenia – to zdolność do okazywania innym ludziom swojej troski, sympatii i życzliwości. Pomaga to budować zaufanie i bliskość oraz łagodzić ból i smutek.
- Proponowanie rozwiązań i działań – to zdolność do znajdowania sposobów na poprawę sytuacji lub zmniejszenie cierpienia osoby, która tego potrzebuje. Pomaga to być aktywnym i odpowiedzialnym oraz dawać nadzieję i pomoc.
- Proszenie o pomoc lub interwencję – to zdolność do zwracania się do innych ludzi, np. rodziców, nauczycieli, lekarzy, policji, gdy sytuacja jest zbyt trudna lub niebezpieczna, aby samemu sobie z nią poradzić. Pomaga to chronić siebie i innych oraz zapobiegać dalszej krzywdzie.
Jak pomóc dziecku rozwijać te umiejętności? Oto kilka metod i ćwiczeń, które możesz wykorzystać:
- Czytanie książek – czytanie książek z dzieckiem to doskonały sposób na rozwijanie jego empatii, wrażliwości i sprawczości. Książki mogą przedstawiać różne sytuacje, w których bohaterowie spotykają się z krzywdą innych, np. biedą, chorobą, przemocą, dyskryminacją, wojną. Podczas czytania możesz zadawać dziecku pytania dotyczące uczuć i potrzeb bohaterów, np. “Jak myślisz, co czuje ten piesek?”, “Co byś zrobił, gdybyś był na miejscu tej dziewczynki?”, “Jak możemy pomóc tym ludziom?”. Możesz także zachęcać dziecko do porównywania sytuacji bohaterów z własnym życiem i doświadczeniami, np. “Czy kiedykolwiek spotkałeś się z takim problemem?”, “Jak byś się czuł, gdyby to Ci się przytrafiło?”, “Co byś chciał, żeby ktoś dla Ciebie zrobił?”. Możesz także proponować dziecku różne rozwiązania i działania, które mogłyby poprawić sytuację bohaterów lub zmniejszyć ich cierpienie, np. “Może moglibyśmy kupić taki sam kocyk dla tego pieska?”, “Może moglibyśmy napisać list do tej dziewczynki i powiedzieć jej, że jesteśmy z nią?”, “Może moglibyśmy zorganizować zbiórkę pieniędzy dla tych ludzi?”.
- Oglądanie filmów – oglądanie filmów z dzieckiem to kolejny sposób na rozwijanie jego empatii, wrażliwości i sprawczości. Filmy mogą pokazywać podobne sytuacje jak książki, ale w bardziej realistyczny i dynamiczny sposób. Podczas oglądania możesz stosować te same techniki co przy czytaniu książek, zadając dziecku pytania, zachęcając do porównań i proponując rozwiązania i działania. Możesz także wykorzystać filmy do pokazania dziecku dobrych i złych przykładów reagowania na krzywdę innych, np. “Zobacz, jak ten chłopiec pomógł temu starszemu panu”, “Zobacz, jak ta dziewczynka zrobiła coś złego, bo się śmiała z tego kolegi”, “Zobacz, jak ten tata zwrócił się po pomoc do lekarza”.
- Gry i zabawy – gry i zabawy z dzieckiem to jeszcze inny sposób na rozwijanie jego empatii, wrażliwości i sprawczości. Gry i zabawy mogą być zarówno edukacyjne, jak i rozrywkowe, a także stymulować kreatywność i wyobraźnię dziecka. Możesz wybierać gry i zabawy, które mają związek z tematem krzywdy innych, np. gry planszowe, karty, puzzle, quizy, role-play. Podczas gry lub zabawy możesz zadawać dziecku pytania, dawać mu wskazówki i podpowiedzi, chwalić go i nagradzać za dobre reakcje i zachowania. Możesz także tworzyć własne gry i zabawy z dzieckiem, np. wymyślać historie, rysować obrazki, pisać listy, robić plakaty.
Dziecko a cierpienie drugiego człowieka – jak rozmawiać, wspierać i pomagać?
Pamiętaj jednak, że każde dziecko jest inne i ma swoje własne tempo i sposób uczenia się. Nie oczekuj od dziecka zbyt wiele ani zbyt szybko. Nie porównuj go z innymi dziećmi ani nie krytykuj go za błędy lub niepowodzenia. Bądź cierpliwy i wyrozumiały. Bądź też konsekwentny i spójny. Nie wystarczy raz na jakiś czas porozmawiać z dzieckiem o cierpieniu innych lub zagrać z nim w grę. Potrzebne jest regularne i systematyczne wprowadzanie tematu do codziennego życia dziecka i pokazywanie mu dobrego przykładu.
Pamiętaj także, że Ty sam jako rodzic nie musisz być doskonały ani wszechwiedzący. Nie musisz mieć odpowiedzi na wszystkie pytania ani rozwiązań na wszystkie problemy. Nie musisz też radzić sobie sam ze wszystkim. Jeśli czujesz się przytłoczony lub niepewny, nie wahaj się poprosić o pomoc lub poradę kogoś innego, np. drugiego rodzica, rodziny, przyjaciół, nauczycieli, psychologów. Pamiętaj też o dbaniu o siebie i swoje potrzeby. Tylko szczęśliwy i zrelaksowany rodzic może być dobrym nauczycielem i opiekunem dla swojego dziecka.